Falaite 30 Sept, 2016

Nomipa 16:1-3; ‘Ekisoto 19:6; Saame 106:16; Siutasi 1:11 

Nomipa 16:1-3

“(1) PEA ko Kola ko e foha ‘o ‘Īsa‘a ko e foha ‘o Kōhate ko e foha ‘o Līvai, na‘a ne fa‘ufa‘ufono mo Tētani mo ‘Apilami ko e hako ‘o ‘Eliapi, pea mo ‘Oni ko e foha ‘a Peleti ko e hako ‘o Lūpeni: (2) pea nau tutu‘u ‘i he ‘ao ‘o Mōsese fakataha mo e tu‘unga me‘a mei ha‘a ‘Isileli, ko e toko uangeau mā nimangofulu ‘i he hou‘eiki ‘o e fakataha, ha ni‘ihi na‘e ui ki ai, ko e kau tangata ‘ilonga: (3) pea nau fakataha mai ke fai mo Mōsese mo ‘Ēlone, ‘o nau pehē kiate kinaua, Kuo mo ‘afungi fau, he ‘oku tāpuhā kotoa pē ‘a e fakataha kotoa, pea ‘oku ‘afio ‘a Sihova ‘i honau lotolotonga: pea ko ho‘omo fakamahiki kimoua ‘i he fakataha ‘a e ‘Eiki koe‘uma‘ā?” 

‘Ekisoto 19:6

"(6) pea te mou hoko kiate au ko e tu‘unga tu‘i taula‘eiki, ko e kakai tapu. Ko eni ‘a e ngaahi lea te ke fai ki ha‘a ‘Isileli"

Saame 106:16

"(16) Na‘a nau meheka foki kia Mōsese ‘i he ‘apitanga; Kia ‘Ēlone ko e tāpuhā ‘a Sihova."

Siutasi 1:11

"(11) ‘Oiauē ‘a kinautolu! he kuo nau ‘alu ‘i he ‘alunga ‘o Keini, ‘o nau tafe atu ‘i he hē ‘a Pēlami ko e sio totongi, pea nau ‘auha ‘i he angatu‘u ‘a Kola."

Ko e tokolahi ‘o e kau takiˊ, kuo nau angatuu kia Mosese. Ko Kola, mo kinautolu ‘oku nau fekauaki´, kuo nau sio kinautolu ki he ngaahi faingamälie ‘o e lakanga fakataulaeiki´ ‘i ‘Isipite, ‘i heenau ‘i ai´. He ko e kau taulaeiki ‘o ‘Isipiteˊ, naa nau tuumälie lahi, mo nau mafai lahi fakapolitikale, ko e mea ia, nae fiemau ‘e Kola maana´. Nae mahalo ‘e Kola ia, ko Mosese mo ‘Elone´, mo hono ngaahi fohaˊ, ‘oku nau feinga ke ‘ai ‘a e lakanga fakataulaeiki ‘o ‘Isileliˊ, ke faahinga tatau, ke fakamisinii ‘a e mea fakapolitikale´, pea ko ‘ene fiemau´ ke ‘i ai hano konga ai. Ka nae ‘ikai ke mahino ia ki ai, ko e loto ia ‘o Moseseˊ, ke ne tauhi ki he ‘Otuaˊ, ‘o ‘ikai ke pulei, ‘e he kakai kehe´. Fëfë kitautolu ‘o e ‘ahoˊni, pea mo hotau ui ki he Moui Foou´. Ko ‘etau ‘i aiˊ ko ‘etau fie tauhi toputapu ki he ‘Otua Maonioni´, pë ko ‘etau tokanga, ke mau ha tau mafai, pë tuumälie, pë ke pulei ‘a e kakai? Käinga ko e ‘Otua´ ‘oku puleˊ, pea ko Ia naa Ne ui kitautolu´, pea ‘oku ‘i ai ‘a ‘Ene palani ngäue maae tokotaha fakafoituitui kotoa pë. Sio mei he Laumälie ‘a e ‘Otua´, ki heetau fononga ki Kenani ‘i ‘olunga´, pea liaki kitautolu ki ai. 

Ko e ha'a Kohate, naa nau ‘apitanga pë, ‘i he tafaaki tatau ‘o e Tapanekaleˊ, mo e haa Lupeni´, mo kinautolu naa nau kau´, ‘o mau faingamälie ai ‘a Kola, ke ne toho ‘a e kakai ko ‘eni´, ‘e toko uangeau nimangofulu, ki heene palani fakasiokita, nae fai´. Ko e houeiki eni, ‘o e ngaahi fämili´. Ko ‘enau fakakikihi´, ko e kakai´ kotoa kuo nau maonioni ki he ‘Eikiˊ (Ekisoto 6:7), pea ko Mosese, mo ‘Elone, ‘oku na ‘afungi, ‘i hona tuunga taki ‘o e kakai´. Ka ko e aka loloto ‘o ‘enau läungaˊ, ko e ‘ikai ke fakamaolunga kinautolu, ‘e he ‘Otuaˊ ke nau tatau´. Pea ko e ‘apositolo ‘eni “ Kaeumaā ‘oku ‘ikai ke too ‘e ha taha ‘a e lakanga ko ia´ maana, ka ‘i hono ui ki ai ‘e he ‘Otuaˊ, ‘o hangë foki ko ‘Elone´” (Hepelu 5:4). Ko e ‘Otuaˊ naa Ne fili ‘a ‘Elone´, pea mo hono hakoˊ ki he tuunga taulaeiki´. Ko Kalaisiˊ, ‘oku hangē ko ‘Eloneˊ, na’e fili mo ui Ia ‘e he ‘Otuaˊ ma’a hotau Taula’eiki Lahi, koe’uhiˊ ke makatu’unga ‘iate Ia, hotau fili ‘e he ‘Otua´. Pea fai tu’unga ‘ia Kalaisi ‘etau mo’uiˊ, ‘o ‘oua ‘e pule, mo taki ‘a e kakano´, ‘o hangē ko ia kuo tau fakatalanoa ki ai´

Tu'apulelulu 29 Sept, 2016

Nomipa 15:37-41; Levitiko 11:44; Teutalonome 22:12; Matiu 23: 5; Loma12:1; Kolose 1:22; 1 Pita 1:15 

Nomipa 15:37-41

“(37) Pea folofola ‘a e ‘Eiki kia Mōsese, ‘o pehē, (38) Lea ki ha‘a ‘Isileli, ‘o tala kiate kinautolu ke nau ngaohi pao ‘i honau kapa‘i kofu, ‘e kinautolu mo honau ngaahi to‘utangata ‘amui, pea ke nau ai ki he pao ‘o e kapa takitaha ha loufau lanu langi. (39) Pea ‘e tu‘u ia ma‘amou kaho, ke mou sio ki ai mo manatu ki he ngaahi tu‘utu‘uni kehekehe ‘a e ‘Eiki, ‘o fai ki ai, ‘o ‘oua te mou feafeafe‘aki he muimui ki he loto ‘omoutolu, mo homou mata, ‘a ia ‘oku mou fa‘a muimui tango ki ai: (40) koe‘uhi ā ke mou manatu ke fai ‘eku ngaahi fekau kotoa pē, pea ke mou tāpuhā ki homou ‘Otua. (41) Ko Sihova au ko homou ‘Otua, ‘a ia na‘a ku fakahū mai kimoutolu mei ‘Isipite ke nofo ko homou ‘Otua. Ko au Sihova ko homou ‘Otua.” 

Levitiko 11:44

"(44) He ko Sihova au ko homou ‘Otua; ko ia mou fakatāpui kimoutolu, pea mou mā‘oni‘oni, he ‘oku ou mā‘oni‘oni; pea ‘e ‘ikai te mou ‘uli‘i homou laumālie ‘aki ha momo‘i fa‘ahinga totolo ‘oku ngāue ‘i he kelekele."

Teutalonome 22:12

"(12) Te ke ngaohi hao pao ‘i he kapa ‘e fā ‘o e pulupulu ‘oku ke pulupulu ‘aki."

Matiu 23:5

"(5) Pea ka ai ha‘anau ngāue ‘oku fai, ko e fai pē ke mātā ‘e he kakai: he ‘oku nau failaketeli laulalahi, pea pao lōloa honau kofu"

Loma12:1

"(1) KO ia, ‘oku ou enginaki atu, kāinga, ‘i he funga ‘o e ngaahi fai manava‘ofa ‘a e ‘Otua, ke mou ‘atu ‘a e ngaahi sino ‘omoutolu ko e feilaulau, ke mo‘ui, ke tapu ki he ‘Otua, ke fakahōifua kiate ia–ko e fakaloto ē ‘o ho‘omou fai e lotu."

Kolose 1:22

"(22) koe‘uhi ke ne ‘atu kimoutolu ‘oku mou mā‘oni‘oni mo ta‘emele mo ta‘elau‘i ‘i he‘ene ‘afio hifo."

1 Pita 1:15 

"(15) ka mou anga ki he Toko Taha Mā‘oni‘oni ne ne ui kimoutolu, ‘o mou hoko kimoutolu foki ko e mā‘oni‘oni ‘i ho‘omou tō‘onga kotoa pē"

Ko e lao ke fakapao honau ngaahi kofu´, ko e fakamanatu ia, ki he kakaiˊ ke ‘oua te nau fekumi, ‘o angimui ki heenau ngaahi holi ‘anautoluˊ, ka ke nau fekumi ki he ‘Eikiˊ. He ko e ngaahi lotu ‘aitoliˊ ‘oku senitä pë ‘a e kitaˊ mo nau fakamamau pë, pe ko e hā ha mea ‘e mau ‘e ha taha, mei heene tauhi ‘a e ‘aitoliˊ pë ko e monuia, pë koloaia, pë ko e moui fuoloa, pë ko e ola lelei ‘a e tau, ‘oku ‘amanaki mai ki ai ‘a e ‘otua ‘aitoli´. Ko e lotu ia ki he ‘Otua Mouiˊ ‘oku fehangahangai ia mo e ‘aitoli´, ko e kau tui´ ia, ‘oku hala he kita, kae senitä ‘a e kita´ ‘i he lotu ‘aitoli´. Pë ‘amanaki ki he ‘Otuaˊ ke Ne tauhi kitautolu, ko kitautolu, ‘oku tau tauhi kiate Ia´, mo e ‘ikai ke tau ‘amanaki ki ha mea ke mau mai meiate Ia. ‘Oku tau tauhi ki he ‘Otua´, ko hai Ia, ‘o ‘ikai ko e hā ‘a e mea te tau mau meiate Ia´, kaekehe, ko hono tui ‘o e paoˊ ‘i he ngaahi tuliki ‘o e ngaahi kofuˊ ko e fakailonga fakaofoofa ia, mo ‘uhinga lahi. Ko e ngaahi paoˊ ‘oku ne fakamanatu ki he tokotaha, ‘oku ne tui ‘a e kofu fakapaoˊ ke ne fakamamau, ki he fekau ‘a e ‘Otua´ “ ke mou sio ki ai, mo manatu ki he ngaahi tuutuuni, kehekehe ‘a e ‘Eikiˊ, fai ki ai, ‘o ‘oua te mou fealealeaaki, he muimui ki he loto ‘o moutolu´. Ko e uho eni ‘o e fakapao ‘o e ngaahi kapai kofu´, he ko e kau tuiˊ, ‘oku ‘i ai honau natula angahala, pea ko e hehema ko ë ke fai angahala,ˊ ‘oku ‘i ai mau pë. Pea talamai ‘e he fau Saameˊ “Kuo u füfü hoo lea´ ‘i hoku loto´ ë, koeuhiˊ ke ‘oua naa ku hia kiate Koe´” (Saame 119:11). Ko e ngaahi holi ‘o e loto´, ‘oku ‘ikai tönunga ia ki he ‘Otua´. ‘Oku mahuinga ‘a e ako mauloto ‘a e Folofolaˊ ke ne malui kitautolu mei he angahala´, he ko ‘etau tuu fakafoituitui ‘a kitautoluˊ ‘oku fiemau ia, ke tau mau ha ngaahi mea fakamanatu, ke tauhiaki kitautolu, ki he fakakaukau totonu ki he ‘Otuaˊ pea mo kitautolu. “Ko Sihova au, ko homou ‘Otua”, na’e fakapapau’i mai ‘e he ‘Otua´ Ia, ko Ia ‘a e Tokotaha, na’a Ne ‘omai ‘a e ngaahi fekau ko ‘eni´. Na’a Ne fakahaa’i ‘oku ‘i ai ‘a ‘Ene fetu’utaki mo ‘Isileli. Pea ko Ia honau ‘Otuaˊ, pea na’a Ne fakahaofi kinautolu, mei he’enau nofo popula´. Pea ko ‘Isileli, ‘oku nau ma’u ‘a e ‘uhinga kotoa pē, ke nau talangofua ai, ki He’ene tataki´, pea ko Ia honau ‘Eikiˊ mo honau Fakamo’ui´. Pea ‘ia Kalaisi, ‘oku tau ma’u ai ‘iate Ia, ‘a e me’a tatau pē mo ‘Isileli.

Pulelulu 28 Sept, 2016

Nomipa 15:32–36; ‘Ekisoto 31:14,15; 35:2 3; Levitiko 24:14 

Nomipa 15:32-36

“(32) Pea lolotonga na‘e ‘i he toafa ‘a ha‘a ‘Isileli, tokua na‘e ‘ilo ha tangata ‘oku fai ‘ene okooko ‘i he ‘aho Sāpate. (33) Pea ko kinautolu na‘e ‘ilo ‘ene okooko, na‘a nau ‘omi ia kia Mōsese mo ‘Ēlone mo e fakataha kātoa. (34) Pea nau tuku le‘ohi ia, koe‘uhi na‘e te‘eki ke mahino pe ko e hā ‘e fai kiate ia. (35) Pea folofola ‘a e ‘Eiki kia Mōsese, ‘E mātu‘aki mate tāmate‘i ‘a e tangata: ‘e tolomaka‘i ia ‘e he fakataha kotoa ‘i tu‘a ‘apitanga. (36) Pea na‘e ‘ave ia ‘e he fakataha kotoa ki tu‘a ‘apitanga, pea nau tolomaka‘i ia, ‘o ne pekia; ‘o hangē ko e tu‘utu‘uni ‘a Sihova kia Mōsese.” 

'Ekisoto 31:14,15

"(14) Ko ia te mou tauhi ‘a e Sāpate; he ko e me‘a tapu ia ma‘amoutolu: ko ia ‘oku ne maumau‘i ia te ne mātu‘aki mate: ‘io, ‘ilonga ia ‘oku fai ai ha ngāue, ‘e motuhi ‘a e laumālie ko ia mei he lotolotonga ‘o hono kakai. (15) Ko ha ono‘i ‘aho ‘e fai ai ha ngāue, ka ‘i hono ‘aho fitu ‘e fai ai ha Sāpate mālōlō tapu kia Sihova: ko ia kotoa pē ‘oku ne fai ha ngāue ‘i he ‘aho Sāpate, ‘e mātu‘aki mate."

'Ekisoto 35:2,3

"(2) Ko ha ono‘i ‘aho ‘e fai ngāue ai, ka ko hono ‘aho fitu ko homou Sāpate mālōlō ia tapu kia Sihova: ko ia kotoa pē te ne fai ai ha ngāue te ne mate. (3) ‘E ‘ikai te mou tutu ha afi ‘i homou ngaahi tangutu‘anga kotoa pē ‘i he ‘aho Sāpate."

Levitiko 24:14

"(14) ‘Ave ia kuo tālalakulaku ki he tu‘a ‘apitanga, pea ko kinautolu kotoa pē na‘e fanongo ki ai ke nau hilifaki honau nima ki hono ‘ulu, pea ‘e tolomaka‘i ia ‘e he fakataha kotoa."

Ko e tolomakai, he maumaui ‘o e Sapate´. ‘Oku malava pë ‘a e tufi fefie ‘i he ‘aho Sapateˊ, ka ko e sipinga ia ‘o e faahinga mea ‘oku lave ki ai ‘a e v.30.31 kuopau ke tuusi, ‘a e laumälie maumau lao ko iaˊ mei Hono kakaiˊ. Ko e sio ki he ‘Otua´ ‘a e mata´, kae tuufuhu atu ‘e nima´ ia. Ko e lao´ ia kuo ‘osi fau ia, ko e maumau Sapateˊ ko e hia mamafa ia (Ekisoto 31:14; 35:2). Ka naa nau talaa pë, pë te nau tokanga, ki he hia ‘o e tapu ‘o e Sapateˊ, pë te nau fai pë ‘enau ngäue ‘anautolu, ke toki mahino, pë ko e ha ‘a e mea ‘e hoko´. Pë te nau tokanga ki he tauteaˊ, ko e ha ‘a e mateanga te nau mate ai´. Kae pangoˊ ko e ‘Otuaˊ ko e Fakamaau, pea ‘i Hono ‘ao´, naa nau ‘omai hono tupuanga´. Ko e hia´ ‘e fakatonutonu, ‘a e maumau Sapate´ ‘o fakatatau ki he laoˊ, pea kuopau ke tautea mate, ke fakahaai ‘aki ‘a e lahi, ‘o e hia nae fai´. Pea mo e taefakahoifua, ki he ‘Otua´, pea ko e ako ia ki he kakai kehe´, ke ‘oua te nau fai anga ‘aki, ‘a e maumau laoˊ. 

Pea talamai leva ‘e he Kosipeliˊ “Nae fokotuu ‘a e Sapateˊ maae tangataˊ, ‘o ‘ikai ko e tangataˊ maae Sapate´, ko ia ko e Fanautama ‘a tangataˊ ko e ‘Eiki ia ‘o e Sapate´ (Maake 2:27, 28). Nae fakatupu ‘e he ‘Otua´ ‘a e Sapate´, maa ‘etau lelei, fakasino, mo fakalaumälie, ke ‘i ai hotau taimi mälölö, mo tokanga ki he ‘Otua´. Ki he kau Falesiˊ, ko e lao ‘o e Sapateˊ kuo mahuinga ange ia, ‘i he Sapateˊ mälölö, he ko e taumua ‘a e lao ‘a e ‘Otuaˊ ke tuuaki ‘a e ‘ofa,ˊ ki he ‘Otua, pea mo e kakai kehe´, ‘I he tui fakakalisitianeˊ ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi tuutuuni lahi, ‘oku ‘uhinga ia, ke pulei ‘aki ‘a e ‘ofaˊ. Pea ke ‘ai ‘a e ‘ofaˊ ko e tuutuuni maolunga taha ia, pea ke ne uei ‘ a e kau kalisitianeˊ ki he moui feilaulau´, mo mapulei kita, kaeumaā ‘a e fai fatongia´. Pea fakahongei ‘a e ngaahi koloa´, ‘o e mämani ‘o e ‘ahoˊni´. ‘I he fehangahangai mo hoo ngaahi tuutuuniˊ pë ko e tuutuuni ‘a e kakai keheˊ, fai ‘a e fehui ko ‘eni´:

1. ‘Oku fai ‘e he tuutuuni ko ‘eni ‘a e ngaahi kaveinga ‘ a e ‘Otua? 

2. ‘Oku fakahaai ‘e he tuutuuni ko ‘eni ‘a e ‘ulungaanga ‘o e ‘Otuaˊ? 

3. ‘Oku tokoni ‘a e tuutuuni ni ki he kakaiˊ ke nau kau he fämili ‘o e ‘Otua? 

4. Ko e tuutuuni ko ‘eniˊ ‘oku aka fakatohitapu, ke ne poupou ki he koloa ‘o e Folofola? 

Ko e ngaahi leleiˊ ‘e paasi ia ‘i he fehu’i ko ‘eni ‘e fā. Ko e lao´ ‘oku uho ‘i he ‘ofa´. Pea tā ko e lao´ ko Kalaisi, pea ‘e matauhi leva ‘a e lao´, ‘o fai ‘i he ‘ofa´.

Tusite 27 Sept, 2016

Nomipa 15: 27 – 31; Levitiko 4:27, 35; 5:1; Teutalonome 17:13; 2 Samamiuela 12:9; Saame 19:13; Isikeli 18:20 

Nomipa 15:27-31

“(27) Pea ka kuo hia ta‘e‘ilo ‘e ha toko taha, pea te ne ‘omi ha kosi fefine ‘oku taha ta‘u ko ‘ene feilaulau-angahala. (28) Pea ‘e fai ‘a e fakalelei ‘e he taula‘eiki ma‘a e laumālie ‘oku matavalea, he‘ene hia ta‘e‘ilo ‘i he ‘ao ‘o Sihova, ke lava hono fakalelei; pea ‘e fakamolemole ia. (29) ‘E taha pē ho‘omou lao ki he tupu‘i fonua ‘o ha‘a ‘Isileli pea ki he muli ‘oku ‘āunofo kiate kimoutolu, ki ha taha kuo hia ta‘e‘ilo. (30) Ka ko e toko taha ‘oku fai ha me‘a ko ha‘ane paetaku, pe ko e tupu‘i fonua ia, pe ko ha muli, ‘oku ne talakaa‘i ‘a Sihova, pea ‘e tu‘usi ‘a e toko taha ko ia mei he lotolotonga ‘o hono kakai. (31) Koe‘uhi ā kuo ne ta‘etoka‘i ‘a e folofola ‘a Sihova, pea kuo ne maumau ‘ene fekau: ‘e mātu‘aki tu‘usi ‘a e laumālie ko ia: te ne fua hono kovi.” 

Levitiko 4:27,35

"(27) Pea kapau ‘e hia ta‘e‘ilo ‘e ha taha ‘o e kakai tu‘a, he‘ene fai ha taha ‘o e ngaahi me‘a na‘e tu‘utu‘uni ‘e Sihova ke ‘oua na‘a fai, pea kuo ne halaia

(35) 35pea te ne hae mai hono ngako kotoa, ‘o hangē ko ‘ene hae ‘a e ngako ‘o e lami feilaulau-‘ofa; pea ‘e tutu ia ‘e he taula‘eiki ‘i he ‘ōlita, fakataha mo e ngaahi feilaulau ‘a Sihova fai‘aki ‘a e afi: pea ‘e fai ‘e he taula‘eiki ‘a e fakalelei ma‘ana ‘i he angahala kuo ne fai, pea ‘e fakamolemole ia."

Levitiko 5:1

"(1) KA ai ha taha kuo ne hia he‘ene fanongo ki he fakafuakava, ka ko e fakamo‘oni ia (pe kuo ne sio ki ai, pe kuo ne ‘ilo‘i); kapau ‘e ‘ikai te ne tala, te ne fua hono kovi."

Teutalonome 17:13

"(13) pea ‘e fanongo ki ai ‘a e kakai kotoa, pea te nau manavahē, ‘o ‘ikai te nau toe fielahi."

2 Samiuela 12:9

"(9) Ko e hā ai kuo ke ta‘etoka‘i ‘a e folofola ‘a Sihova, ke fai ‘a e me‘a ‘oku kovi ‘i hono ‘ao? Ko ‘Ūlaia Heti kuo ke taa‘i ‘aki ‘a e heletā, pea ko hono uaifi kuo ke to‘o mo‘ao ‘unoho, ka ko e tangata kuo ke fakapoongi ‘aki ‘a e heletā ‘a ha‘a ‘Āmoni. "

Saame 19:13

"(13) Ta‘ofi foki ho‘o tamaio‘eiki mei he ngaahi angahala ‘oku fai pau‘u: Ke ‘oua na‘a nau pule‘i au: Te u toki haohaoa ai, ‘O ‘ata‘atā mei he angahala lahi."

'Isikeli 18:20

"(20) Ko e laumālie ‘oku angahala ko ia ia ‘e mate; ‘e ‘ikai kau ‘a e foha ‘i he fua ‘a e kovi ‘a ‘ene tamai, pea ‘e ‘ikai kau ‘a e tamai ‘i he fua ‘a e kovi ‘a hono foha: ko e mā‘oni‘oni ‘a si‘i mā‘oni‘oni ‘e hoko kiate ia, pea ko e pau‘u ‘a e pau‘u ‘e hoko kiate ia"

Ko e ngaahi angahala, kuo fai ta’e’ilo ki ai, ‘a e fakataautahaˊ, ko ia ‘oku fiema’u ha fakalelei, ma’a kinautolu. ‘Oku kau ki ai, mo ia kuo ne ‘ilo ki he finangalo ‘o e ‘Otua´, kae ‘ikai te ne fai ia ‘e ia. Na’e lotu foki ‘a Tevita, ke faka’atā ia, mei he ngaahi angahala kuo ne fai ‘i he liloˊ mo e ta’e’ilo´ (Saame 19:12, 13). Ko e ngaahi angahala, ‘oku fai ta’e’ilo´ ‘e fakamolemole ia, ‘o fou ‘ia Kalaisi, ko e Feilaulau Lahi. ‘I He’ene foaki Ia´, ko e feilaulau tä-tu’otaha ‘i he funga kolosiˊ, na’e Ne fai ai ‘a e lotu ko ‘eni. “ ‘E Tamai, fakamolemole ‘a kinautoluˊni, he ‘oku ‘ikai ke nau ‘ilo ‘a e me’a ‘oku nau fai”. Na’e lave mo Paula ‘o felave’i mo e laoˊni, ‘o e angahala ta’e’ilo ki ai he’ene pehë. “Neongo ko e tokotaha au na’e laukovi ki he ‘Otua ‘i mu’a, mo fakatanga mo pau’u, ka na’e fai meesi kiate au, koe’uhi na’a ku fai ta’e’ilo pë he ko e ta’etui” (1 Timote 1:13). Na’e kau ki he laoˊni ‘a e kau muli na’a nau ‘i he lotolotonga ‘o ha’a ‘Isileli´. 

‘Oku fakatau’ataina ‘e Sīsū Kalaisi, ‘a e kau angahalaˊ mei he popula ki he angahalaˊ, ko e angahala ta’e’ilo ki ai. ‘Oku fakamanatu mai hotau tu’unga natula angahala´, pea mo e fiema’u ha feilaulau fakalelei, ma’ae tokotaha ko ia´. Na’e ‘i ai ‘a e tangata popula, ‘i he Tohitapu´ ko ‘Onesema, na’a ne popula kia Filimone, pea ne hola mei ai, ki hono koloˊ ‘oku ‘iloa he ‘ahoˊni ko Toake. Pea ne ‘alu mei ai ki Loma, ko ‘ene lahiˊ ke ne puli ai pë. Ko e mo’ui ‘o ha popula ko e me’a fakalotomamahi kiate ia. Ka tau ki’i sio ange´, ‘Oku popula kotoa pë, na’e fä’ele’i kotoa pë kitautolu, ko e popula. ‘O hangë ko ‘Onesema´, na’e ‘i he malumalu ia ‘o e pule ‘a Filimone´, na’e fä’ele’i kitautolu mo mo’ui ‘i he malumalu ‘o e pule ‘a e angahala´. Kapau he’ikai ke tau tafoki, mei he’etau angahalaˊ mo tui falala kia Sīsū Kalaisi, ko hotau fakamo’ui. He’ikai ke tau tau’ataina, te tau kei popula pë. Ko e me’a makehe na’e hoko kia ‘Onesemaˊ, na’a ne fe’iloaki ai ‘i he pilisone´, mo Paula, ko e tokotaha muimui ‘o Sīsū Kalaisi. Pea na’e hoko ai pë, ‘a ‘Onesema ko e kalisitiane, pea ui ai pē ‘e Paula ko hono foha (Filimone v.10). Ko ‘ene tamai fakalaumālie, pea ne hoko ko e sevāniti, (Filimone v.13). Ko kitautolu ko e kau pōpula ki he angahala´, pea ‘i he’etau falala kia Kalaisi´, kuo tau hoko ai ko e ngaahi foha ‘o e ‘Otua´, pea fakahaa’i ‘etau ‘ofa´, kuo tau hoko ko e kau sevāniti ‘a Sīsū.

Monite 26 Sept, 2016

Nomipa 15:22-26; Levitiko 4: 2,14,20 

Nomipa 15:22-26

“(22) Pea ka ai ha‘amou laka hala, ‘o ‘ikai te mou fai hono kotoa ‘o e ngaahi tu‘utu‘uni ko ‘eni, ‘a ia kuo folofola‘aki mai ‘e Sihova kia Mōsese, (23) ‘io, ‘a e ngaahi me‘a kehekehe kuo tu‘utu‘uni ma‘amoutolu ‘e he ‘Eiki, ‘o fakafai ‘ia Mōsese, ‘o kamata mei he ‘aho na‘a ne tu‘utu‘uni ai, ‘o fai atu ki homou ngaahi to‘utangata; (24) pea kapau ko e fai ta‘e‘ilo, ‘o puli mei he fakataha, pea ‘e toki feia ‘e he fakataha ha pulu mui ko e feilaulau-mōifua, mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova, ai mo hono kinaki mo hono kava, ‘o hangē ko e konisitūtone, pea mo ha kosi tangata mo‘o feilaulau-angahala. (25) Pea ‘e fai ‘e he taula‘eiki ha fakalelei ma‘a e fakataha kātoa ‘o ha‘a ‘Isileli, pea ‘e fakamolemole kinautolu; he ko e matavalea ia, pea kuo nau ‘omi ‘enau kōpano ko e feilaulau tutu kia Sihova, mo ‘enau feilaulau-angahala foki kuo nau ‘omi ki he ‘ao ‘o Sihova, ko e holo ‘o ‘enau matavalea. (26) Pea ‘e fakamolemole ‘a e fakataha kotoa ‘o ha‘a ‘Isileli mo e muli ‘oku ‘āunofo kiate kinautolu; he ko e me‘a ki he fakataha ko ‘enau matavalea pē.”

Levitiko 4:2, 14, 20

"(2) Kapau ‘e hia ta‘e‘ilo ‘e ha taha, ‘i he ngaahi me‘a na‘e tu‘utu‘uni ‘e Sihova ke ‘oua ‘e fai, ka kuo ne hanga ‘o fai ha me‘a.

(14) pea ka ‘iloa ‘a e angahala kuo nau fai, pea ‘e toki ‘omi ‘e he Fakataha ha pulu mui ma‘anau feilaulau-angahala, pea te nau taki mai ki he mata Tēniti Fe‘iloaki‘anga.

(20) Pea ko e me‘a te ne fai ki he pulu; hangē ko ia na‘a ne fai ki he pulu feilaulau-angahala ko ē, ‘e pehē ‘ene fai ki heni: pea ‘e fai fakalelei ma‘anautolu ‘e he taula‘eiki, pea ‘e fakamolemole kinautolu."

Ko e feilaulau ma’ae matavaleaˊ. Ka ai ha’amou laka hala ‘o ‘ikai te mou fai ‘a e tu’utu’uni ko ‘eni´, ‘e fai leva ‘a e ngaahi feilaulau ko e fakafofonga ia ‘o e kakaiˊ, he ‘oku malava ma’u pë, ke ‘i ai ‘a e laka hala, ko e matavalea, pë angahala ta’e’ilo ‘i he mo’ui ‘a e kakai´. ‘Oku mahino ki he kau Siuˊ ‘a e tauhi ‘aitoli, pë ko e lotu ‘oku hala, ‘o fou mai ia ‘i he hala, ‘o ‘enau kau faiako´. Ko e fa’ahinga me’a pehë´, ‘e lau ia ko e angahala fakafonua, he kuo nau tukupä, ke fai ta’e’ilo, pea fai anga’aki ‘a e hala ko ia´, ‘e he fakataha´ kotoa, ko e sino ia ‘o e kakaiˊ ‘a ë ‘i he veesi 25. Pea fai ‘a e fakalakalaka ‘o taimi´, pea e’a hake ‘a e fehalaaki´ mo e laoˊ ‘a e me’a ‘oku nau fai´. Pea kuopau leva ke fai ‘a e feilaulau ma’ae fakataha´ fakakätoa, pea ‘e fakamolemole leva ‘o ‘ikai tautea. Ko hono taau ia, ‘o e fakamaau’anga fakafonua´. 

Ko kitautoluˊ kotoa pë, ko e kau angahala, ka na’e ‘ikai ke tau ‘ilo ki ai. Na’a tau fai ‘a e angahala kotoa, ‘ikai te tau ‘ilo ko e angahala ia. “Pea ko e angahala ko ia´, ‘oka kakato ‘oku ne fä’ele’i ‘a e mate´” (Semisi 1:15). Pea ko e ola faka’osi ia ‘o e angahala´, ‘i he’etau mo’uiˊ, ko e taimi ko ë, ‘e ‘osi ‘a hotau taimi ‘i mämani´, pea te tau mate. Pea ko ‘etau mavahe ia mei he ‘Otua´, ‘o kapau ‘oku ‘ikai ke tau mo’ui. Ko e angahala´ ‘oku mata si’isi’i, mo faingofua, ka ko hono olaˊ ‘oku pehë ia, “He ko e totongi ‘o e angahalaˊ ko e mate” (Loma 6:23). Ko e feilaulau ma’a hotau fakamo’uiˊ kuo ‘osi fai ‘e he ‘Eiki ko Sīsū Kalaisi´, ‘i he funga kolosi´. Pea hili ‘Ene fai iaˊ na’a Ne talamai “Kuo ‘osi” (Sione. 19:30). Ko hotau fakamo’ui´, kuo kakato, pea kuo ‘osi. He’ikai ke tau lava, ‘o fakamo’ui kitautolu. Ko Sīsū tokotaha pë, koe’uhi´, kuo ‘osi ‘a e ngäue ki hotau fakamo’ui´. Pea he’ikai ha me’a, te tau lava ‘o toe tänaki ki ai, ko e fiema’u pë, ke tau tui kiate Ia, ko hotau Fakamo’ui´, pea te tau mo’ui (Ngaue 16:31). Kuo ke falala kiate Ia? Pea neongo na’a tau angahala, ko ‘etau ta’e’ilo ki ai, kae fakafeta’i kuo fai ‘e Kalaisi, ‘etau feilaulau´, pea tau hao ai mei he ‘auha´.

Sapate 25 Sept, 2016

Nomipa15:17–21; Levitiko 2:14; 4:2; 23:10,14,16,17; Teutalonome 26:1; Siosiua 5:11, 12

Nomipa 15:17-21

“(17) Pea folofola ‘a e ‘Eiki kia Mōsese, ‘o pehē, (18) Lea ki ha‘a ‘Isileli, ‘o tala kiate kinautolu, Ka mou ka a‘u ki he fonua ‘oku ou ‘ave kimoutolu ki ai, (19) pea ka faifai pea mou kai ‘a e mā ‘o e fonua, te mou hapai ha feilaulau-hapai kia Sihova. (20) Te mou hapai ha keke mei he polopolo ‘o ho‘omou takaonga mā: hangē ko e feilaulau-hapai ‘o e haha‘anga uite, ‘e pehē ho‘omou hapai ē. (21) ‘E ‘atu kia Sihova, ‘e kimoutolu mo homou ngaahi to‘utangata ‘amui, ha feilaulau-hapai mei he polopolo ‘o ho‘omou takaonga mā.” 

Ko e feilaulau hapai,ˊ ‘oku toe ‘iloa pë ia koe feilaulau täkalo. ‘Oku fai tonu pë ‘eni, ‘i he kamata ‘a e ututa’u´. Pea ko e tokotaha ‘oku ‘a’ana ‘a e polopoloˊ ‘oku ne fai ‘e ia ‘a e feilaulau hapaiˊ ko ‘ene fakamo’oni ia, ko ‘ene fua´, pë ko e ola ‘oku ne ma’u ‘i he’ene ngoueˊ ko ha me’a’ofa ia, mei he ‘Otua´. Pea ‘oku to’o ‘a e ‘uluaki fua polopolo ‘o ‘ene ngoueˊ ‘o hapai, pë ‘oku ngaohi ‘aki ‘a e ‘uluaki fua´ ha keke ‘o ne täkalo ‘aki, ‘i he ‘ao ‘o Sihova´. Ko ‘ene fakamälö ki he ‘Otuaˊ ‘i He’ene foaki mai ‘a e kotoa, ‘o e ngaahi me’a’ofa lelei, kuo ne ‘ausia´. ‘I he’enau nofo lauita’u ‘i he toafaˊ na’a nau kai ai ‘a e mä mana´, ‘o lauita’u. Na’e ‘ikai fiema’u ia, ke nau fai ha me’a fakamatala fakamo’oni, ki he me’a ‘oku foaki, ma’a kinautolu faka’aho, ‘a e mä manaˊ. Pea na’e fakamakatu’unga ‘iate Ia, ‘a e mä mana ko iaˊ. Ka ‘i Kenaniˊ, ko e feitu’u ke nau kai ‘a e ola´, ko e fua ‘o ‘enau ngäue´. Ka na’e fiema’u ia ‘e he ‘Otua´, ke mahino ki ‘Isileli, ko Ia ‘oku ‘O’ona ‘a e kelekeleˊ, pea ko Ia pë ‘a e Tokotaha, ‘oku ‘ofa, mo tokoni lahi mai kiate kinautoluˊ. Ko e feilaulau täkalo´, na’e fiema’u (Levitiko 23:15) ke ‘i ai ha fakamo’oni fakalukufua ia, mei he kakai´, ‘oku totonu ‘a e fielaulauˊ ke ha’u ia mei he tokotaha kotoa pë, ‘oku ne utu ‘ene polopolo´. Pea ‘oku fiema’u kimu’a, ‘i hano ‘ahi’ahi’i ‘o e ngoue´, ‘oku fai hono polopolo, kaekehe, ‘oku fiema’u ‘e he ‘Otua´ ia, ke mahino ki Hono kakai´, ko hai Ia. Pea ke ‘ilo’i ‘e he kakai´, ‘a e anga ‘o e tauhi ange kiate Ia´, he ko hai kuo ne mahino’i ‘a e ‘Otua´, ka na’a Ne faka’ilo mai pë ‘e Ia Ia, kia kitautolu. Pea ‘i he’etau ‘ilo’i Ia, mo ‘Ene ngäue mai ma’atautolu´. Pea talamai ‘e he ‘apositoloˊ “ Pea ‘oku ‘ikai ‘amoutolu ‘a kimoutolu. He na’e fakatau kimoutolu ‘aki ha totongi. ‘E mou fakaongoongolelei ‘a e ‘Otua ‘i ho’omou me’a fakasino” (1 Kolinito 5:19, 20). Na’e pekia ‘a Kalaisi, ‘o Ne fakatau’ataina’i kitautolu mei he angahala´, ka Ne fakamo’ua kitautolu, ki He’ene mo’ui´, mo ‘Ene ngäue´, pea ‘oku Ne ‘afio ‘iate kitautolu. Ko hotau sino´ leva ko e me’a ia ‘a e ‘Otua´,pea ko Ia pë ‘oku Ne ‘ofa mo’oni, mo tokoni’i kitautolu, he me’a kotoa pë, ‘oku tau fai´. Pea ‘oku taau leva mo kitautolu, ke ongoongolelei mo ‘iloa ‘a e mo’ui talangofua´ ‘iate kitautolu. ‘Oku ‘ikai te ke pule ki ho sino´.

Tokonaki 24 Sept, 2016

Nomipa 15:8-16; 28:12-14; Levitiko 7:11 

Nompia 15:8-16

"(8) Pea ka ko ho‘o teuteu ha pulu ki ha feilaulau-mōifua, pe ko ha tāmate manu, ke fakaai ha tukumo‘ui pe ko ha feilaulau-‘ofa kia Sihova: (9) pea te ne ‘atu fakataha mo e pulu mōno kinaki ‘a e vahe hongofulu ‘e tolu ‘o e ‘elito‘i mahoa‘a, kuo natu ‘aki ‘a e vaheua ‘o e hina lolo. (10) Pea te ke ‘atu mōno kava ‘a e vaheua ‘o e hina uaine; ko e feilaulau fai‘aki ‘a e afi ia, ko e ngangatu fakahōifua kia Sihova. (11) Pea ‘e fai pehē ki he pulu takitaha, pe sipi tangata, pe lami tangata, pe ‘uhiki‘i kosi. (12) Pe ko e hā honau tokolahi te mou feia, te mou teuteu pehē ki ai takitaha. (13) ‘Ilonga ha tupu‘i fonua ‘e pehē ‘ene feia ‘a e ngaahi me‘a ko ia, ‘oka ne ka ‘atu ha feilaulau tutu mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova. (14) Pea ka ‘oku ‘āunofo kiate kimoutolu ha muli, pe ko hai ‘oku ‘i homou lotolotonga ‘o laui to‘utangata, pea ka ‘oku ne pehē ke feia ha feilaulau tutu mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova; hangē ko ho‘omou fai, ‘e pehē ‘ene fai. (15) Ko e me‘a ki he fakataha, ‘e taha pē ‘a e tu‘utu‘uni kiate kimoutolu mo e muli ‘oku ‘āunofo mai, ko e tu‘utu‘uni ta‘engata ki homou ngaahi to‘utangata: hangē ko kimoutolu, ‘e pehē mo e muli ‘i he ‘ao ‘o Sihova. (16) ‘E taha pē ‘a e lao, pea taha pē ‘a e konisitūtone kiate kimoutolu mo e muli ‘oku ‘āunofo mai."

Nomipa 28:12-14

"(12) Pe ko e hā honau tokolahi te mou feia, te mou teuteu pehē ki ai takitaha. (13) ‘Ilonga ha tupu‘i fonua ‘e pehē ‘ene feia ‘a e ngaahi me‘a ko ia, ‘oka ne ka ‘atu ha feilaulau tutu mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova. (14) Pea ka ‘oku ‘āunofo kiate kimoutolu ha muli, pe ko hai ‘oku ‘i homou lotolotonga ‘o laui to‘utangata, pea ka ‘oku ne pehē ke feia ha feilaulau tutu mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova; hangē ko ho‘omou fai, ‘e pehē ‘ene fai."

Levitiko 7:11

"(11) Pea ko e lao eni ‘o e feilaulau-‘ofa, ka ‘omi ‘e ha taha ki he ‘Eiki."

Ko e ngaahi tu’utu’uni feilaulau, ki he taimi ‘o ‘enau hü ki he fonua ‘o e tala’ofa´. Pea ko e to’utangata fo’ou ‘eni, he ne ‘osi pë ‘enau ngaahi mätu’a´ ‘i he toafaˊ. Pea kia kitautolu, ‘i he ‘ahoˊni, ko e fakamanatu, ke ‘oua ‘aupito, na’a tau ngata pë ‘i he toafa ko ‘eni´, ko mämani, ka tau hü fakataha, mo ‘etau fänauˊ ki he Kenani ‘i Hevaniˊ. 

Na’e faka’atä ai pë, mo e ngaahi feilaulau, mo e tukumo’ui, ke fakahoifua ki he ‘Otua´, ‘o tatau ki he monumanu, mo hono feilaulau me’akai. Pea mo e feilaulau inu, pë ko hono kava ‘o e feilaulauˊ. Pea ko e tu’utu’uni ko ‘eni ‘o e feilaulau´, mo e tukumo’ui´, ko e me’a pë ia ‘a ha’a ‘Isileli, ka ‘i he’enau hü ki he fonua ‘o e tala’ofa´, ‘e ‘atä ki he kau muli, ‘oku nau ‘i honau lotolotonga´, ke nau fai ‘a e ngaahi feilaulau, mo e tukumo’ui, ‘oku nau fie fai´. Pea te nau fai pë ‘a e me’a tatau, ‘o hangë pë ko e tangata’i fonua ‘enau fai´. Pea ko e fakaafe ‘eni, ki he Senitaileˊ, ke nau hoko ko e kau ului, mo honau faingamälie, ke nau tui mo lotu ki he ‘Otua mo’oni´. Ko e ngaahi me’a ki he anga faka’apa’apa´, na’e ‘i ai pë ‘enau faikehekehe ‘a e kau muliˊ, pea mo e kau tangata’i fonua ‘Isileli´, ka he ‘ikai ke pehë ia, ‘i he ngaahi me’a ‘a e ‘Otua´. “ Pea ke ‘oua na’a lau ‘e he tama muli,ˊ kuo luva kia Sihova, kuopau ke vahe’i au, mei hono kakai´” (Aisea 56:3). Pea ko e mo’ua ia ‘o e kau Siuˊ, ke nau anga’ofa ki he kau muliˊ, koe’uhi´, ‘oku nau sio kia kinautolu, ko kinautolu pë ia, mo nau tali ‘a e ‘Otua´. He ko e feohi ko ë ‘i he lotuˊ ko e me’a fakamanakoa lahi, pea ‘oku ke teke’i kitu’a mama’o ‘aupito, ha toe fetaufehi’a’aki “He ko kitautoluˊ ko e hako ‘o ‘Epalahame”. Na’e ‘ai ‘e he ‘Otua´, ke ‘ilo’i ‘e he kau Siuˊ, ko e ngaahi foha ‘o e muliˊ kuo talitali kinautolu kiate Ia. Ko e ngaahi foha kinautolu ‘o Sekope “ ‘Io, ko e ‘Otua´, ko e ‘Otua ‘o e Siu pë koā?. ‘Ikai, ko e ‘Otua ‘o e Senitaile´ foki? ‘Io, ko e ‘Otua ia ‘o e Senitaile foki ‘o kapauā, ‘oku taha tofu pë ‘a e ‘Otua´, ‘a ia Ne fakatonuhia si’i kamu´ (Siu) mei he tui´, pea mo si’i ta’ekamu´ (Senitaile) ko e me’a ‘i he’ene tui´” (Loma 3:29, 30). 

Ko hotau taha’anga´ ē, ko e tui falala kia Sisu Kalaisi “… he ko kimoutolu kātokātoa´, ko e toko taha tofu pē ‘ia Kalaisi Sisu” (Kaletia 3:28). Fakafeta’i ki he ‘Otua´, he kuo tau mo’ui ‘i He’ene fokotu’utu’u ma’a māmani´.

Falaite 23 Sept, 2016

Nomipa 15:1 – 7; 28:12; Levitiko 1:2, 3; 6:14; 7:16; 22:18, 21; 23:10; 28:12, 14 

Nomipa 15:1-7

“(1) PEA folofola ‘a Sihova kia Mōsese, ‘o pehē, (2) Lea ki ha‘a ‘Isileli, ‘o tala kiate kinautolu, Ka mou ka hū ki homou fonua nofo‘anga, ‘a ia ‘oku ou foaki kiate kimoutolu, (3) pea ‘oku mou teu fai ha feilaulau tutu kia Sihova, pe ko ha feilaulau-mōifua, pe ko ha tāmate manu pē, ko e fakaai ha tukumo‘ui, pe ko e me‘a‘ofa, pe ko ha fai ha kātoanga tu‘utu‘uni, ke feia ha ngangatu fakahōifua kia Sihova ‘aki ha manu mei he fa‘ahinga ko ē mo ē: (4) pea ko ia ‘oku ‘a‘ana ‘a e kōpano te ne ‘omi ki he ‘Eiki hono kinaki, ko e vahe hongofulu ‘o e ‘elito‘i mahoa‘a kuo natu ‘aki ‘a e vahefā ‘o e hina lolo. (5) Ko e uaine foki mōno kava: te ke teuteu ‘a e vahefā ‘o e hina ki he feilaulau-mōifua, pe ko e tāmate manu, ki he lami takitaha. (6) Pea kapau ko e sipi tangata, te ke teuteu mōno kinaki ‘a e vahe hongofulu ‘e ua ‘o e ‘elito‘i mahoa‘a, kuo natu ‘aki ‘a e vahetolu ‘o ha hina lolo: (7) pea te ke ‘atu mōno kava ‘a e vahetolu ‘o e hina uaine mo‘o ngangatu fakahōifua kia Sihova.” 

Nomipa 28:12

"(12) pea ko e vahehongofulu ‘e tolu ‘o e ‘elito‘i mahoa‘a, kuo natu ‘aki ‘a e lolo, ki he pulu takitaha mōno kinaki; pea ko e vahehongofulu ‘e ua ‘o e ‘elito‘i mahoa‘a, kuo natu ‘aki ‘a e lolo, ki he taha‘i sipi tangata mōno kinaki"

Levitiko 1:2,3

"(2) Lea ki ha‘a ‘Isileli, mo ke pehē kiate kinautolu, Ka ‘i ai ha tangata ‘iate kimoutolu te ne ‘oatu ha kōpano ki he ‘Eiki, te ne fai ‘ene kōpano mei he‘ene fanga manu, mei he fanga pulu, pe mei he fanga sipi. (3) Kapau ko e feilaulau-mōifua ‘a ‘ene kōpano, ko ha pulu, te ne ‘atu ha manu tangata ‘oku ‘ikai hano mele! te ne ‘atu ia ‘i he matapā ‘o e Tēniti Fe‘iloaki‘anga, ke hōifua ai ‘a e finangalo ‘o e ‘Eiki"

Levitiko 6:14

"(14) Pea kapau ko ‘ene kōpano ‘oku fai mei he manupuna, ka ko e feilaulau-mōifua, te ne fai‘aki ‘a e kulukulu, pe ha lupe mui."

Levitiko 7:16

"(16) Ka ‘o kapau ko e tukumo‘ui ‘ene kōpano, pe ko ha feilaulau-lotolelei, ‘e kai ‘i he ‘aho ‘oku ne fai ai ‘ene feilaulau, pea ‘e kai ‘i he ‘apongipongi ‘a e me‘a ‘oku toe"

Levitiko 22:18,21

"(18) Lea kia ‘Ēlone mo hono ngaahi foha, pea mo ha‘a ‘Isileli kātoa, pea tala kiate kinautolu, Ka ai ha taha ‘i ha‘a ‘Isileli, pe ‘i he muli ‘oku nofo mo e ‘Isileli, ‘a ia ‘oku ne ‘atu ha‘ane kōpano, (pe ko ha‘anau tukumo‘ui, pe ko ha‘anau me‘a‘ofa pē ‘a e kōpano ko ia, ‘a ia ‘oku nau ‘atu kia Sihova), ko e feilaulau-mōifua. (21) Pea ko ia ‘oku ne ‘atu ha feilaulau-‘ofa kia Sihova ke fakaai ‘ene tukumo‘ui, pe ke feia ha me‘a‘ofa; pe ko ha pulu pe ko ha sipi ka ‘e haohaoa pē kae tali: ‘e ‘ikai ‘i ai ha momo‘i mele."

Levitiko 23:10

"(10) Lea ki ha‘a ‘Isileli, pea tala kiate kinautolu, Ka mou ka hū ki he fonua ‘a ia ‘oku ou ‘atu kiate kimoutolu, ‘o mou utu ai hamou ta‘u, pea te mou toki ‘omi ki he taula‘eiki ‘a e ‘ū koane polopolo ‘o homou ta‘u"

“KA MOU KA HŪ KI HOMOU FONUA NOFO’ANGA´”. Ko e folofola eni, ‘a Sihova kia Mosese, ke tala ki ‘Isileliˊ. Ko e ‘Otuaˊ na’e ‘ikai te Ne fakaikai’i kotoa ‘a ‘Isileli mei Kenani, tu’unga ‘i he’enau fai angahala´. Ka ko ‘enau fänauˊ te nau hü ki he fonua ko Kenaniˊ, ka ko ‘enau mätu’a, he’ikai te nau hü kinautolu. Ngaahi mätu’a, tokanga ke fakapapau’i, ‘a e Kenani fakalangiˊ ‘ia Kalaisi, he ko e tö ‘i hono ma’u´, he’ikai ha toe matapä, ke ke hü ai ki Hevani, ki he Tamai´ (Sione 14:6). Ko e vahe ko eni´, ‘oku tokanga ai ‘a e ‘Otuaˊ ke fai ‘o e foakiˊ mo e feilaulau´, pea ‘oku ‘ikai ko ha tu’utu’uni pë, ki he kakaiˊ ‘o fekau’aki mo ‘enau lotu´, mo e hü ki he ‘Otua´, ka ko ‘Ene palomesi. Ko e kakai te nau hü ki he fonua na’a Ne palomesi ki ai, kia ‘Epalahame´, ko e ‘Otua mohu ‘i he fai meesi, ‘a hotau ‘Otua´ ki Hono kakai, neongo, ko e kau angahala kotoa pë, ka kuo Ne meesi ‘aki mai ‘a Kalaisi, ke tau mo’ui ai, ‘i He’ene ‘ofa ‘ata’atä pë ‘A’ana. 

Ko e feilaulau´, pë tukumo’ui ‘aki ‘a e tenga’i ‘akau´, na’e ngäue’aki ia ‘e ‘Isileli ‘i he feilaulau´, ‘oku na mahu’inga tatau pë, mo e feilaulau ‘aki ‘a e monumanu´. Ko e ‘elito’i mahoa’a´, pë ko e mahoa’a lelei´, ‘oku mahu’inga ange ia, ‘i he mahoa’a ‘oku ngäue’aki angamaheniˊ, pea natu fakataha ‘aki ia mo e lolo ‘olive. Ko e me’a mahino, ‘oku fakahaa’i mai, mei he tukumo’ui ko ‘eniˊ, ko e “lelei taha” ‘e lava ke ngäue’aki, ki he katoanga lotu mo e hü ki he ‘Otuaˊ. ‘Oku fiema’u ‘e he ‘Otuaˊ ‘a e leleitahaˊ, ko ‘etau lelei taha´ ko Kalaisi. Tui falala kiate Ia, pea te Ne ‘omi ‘a e lelei taha´, ke fakahoifua ki hotau ‘Otuaˊ. 

Ko e feilaulau inuˊ. Na’e ngäue’aki ‘a e uaineˊ ki he feilaulau inu´, (veesi.7) ‘oku ‘ai fakataha, mo e feilaulau tutu ‘o e kosi, sipi, lami pë ko e pulu, pea ‘oku hua’i leva ‘a e uaineˊ ki he ‘olita´. Ko e tokotaha lotuˊ, ‘oku ne huhua atu, ‘a e me’a ‘oku mahu’inga lahi. Pea mei heni, ‘oku ‘omai ‘a e lahi taha´ ‘i he ngaahi feilaulau keheˊ, ‘oku ne fakafofonga’i mai ‘a e tau’ataina ‘a e kau lotuˊ ‘i he ‘ao ‘o e ‘Otua´. Ko ia pē ‘a e me’a mahu’inga taha´, ka ko hotau fakatau’atāina´, na’e fai ‘e Sīsū Kalaisi ‘i He’ene pekia ‘i he kolosi´, ‘o Ne ‘ave ai ‘a e pōpula ki he angahala´. Ka tau tau’atāina, mo mā’oni’oni, ‘i he ‘ao ‘o Sihova, ko hotau ‘Otua ‘Ofa’anga´. Nofo ai, he ko ‘etau mata’ikoloa´ Ia ‘o ta’engata.

Tu'apulelulu 22 Sept, 2016

Nomipa 14:39–45; Teutalonome 1:41–44; Fakamaau 1:17; 2 Kalonikali 15:2; 24:20 

Nomipa 14:39-45

“(39) Pea ‘a‘au ‘e Mōsese ‘a e ngaahi lea ko ia ki ha‘a ‘Isileli kātoa, pea na‘e mamahi lahi ‘a e kakai. (40) Pea nau tu‘u hengihengi hake, ‘o nau ‘alu hake ki he tumutumu ‘o e mo‘unga, ‘o nau pehē, ‘Oku tau ‘i heni; pea tau ‘alu hake mu‘a ki he potu kuo folofola ki ai ‘a Sihova: he kuo tau hia. (41) Pea lea ange ‘e Mōsese, Ko e hā eni ‘oku mou hiki mei he fekau ‘a Sihova? He tala‘ehai ‘e sia‘a? (42) ‘Oua te mou ‘alu hake; he ‘oku ‘ikai ‘i homou lotolotonga ‘a Sihova; na‘a te‘ia kimoutolu ‘i he ‘ao ‘o homou ngaahi fili. (43) He ko ha‘a ‘Amaleki mo ha‘a Kēnani ena ‘oku hanga mai, pea te mou tō ‘i he heletā: he ko e me‘a ‘i ho‘omou foki mei he muimui kia Sihova, ko ia ‘e ‘ikai ‘iate kimoutolu ‘e Sihova. (44) Ka na‘a nau fakata‘emālū‘ia, ‘o ‘alu atu ki he tumutumu ‘o e mo‘unga; ka ko e ‘A‘ake ‘o e Kovinānite ‘o e ‘Eiki pea mo Mōsese na‘e ‘ikai te na hiki mei he ‘apitanga. (45) Pea ‘alu hifo ‘a ha‘a ‘Amaleki mo ha‘a Kēnani na‘e nofo ‘i he mo‘unga ko ia, ‘o nau te‘ia kinautolu mo laiki, ‘o a‘u ki Hoama.” 

Teutalonome 1:41-44

"(41) Pea na‘a mou toki tali ai, ‘o mou pehē kiate au, Kuo mau hia kia Sihova, ko kimautolu eni te mau ‘alu hake ‘o tau, ‘o hangē ā ‘a e tu‘utu‘uni ‘a Sihova ko hotau ‘Otua. Pea na‘a mou takitaha tau ‘ene mahafu, ‘o mou vehi ke ‘alu hake ki he mo‘unga.

(42) Pea folofola ‘a Sihova kiate au, Lea kiate kinautolu, ‘Oua te mou ‘alu hake, pea ‘oua ‘e tau; he ‘oku ‘ikai te u ‘i homou lotolotonga: na‘a te‘ia kimoutolu ‘i he ‘ao ‘o homou ngaahi fili. (43) Ko ia na‘a ku tala kiate kimoutolu, ka na‘e ‘ikai te mou tokanga, pea mou paetaku‘i ‘a e folofola tonu ‘a Sihova, ka mou fai pau‘u pē, ‘o ‘alu hake ki he mo‘unga. (44) Kae ha‘u ki tua‘ā ‘a e kau ‘Āmoli ‘oku nofo ‘i he mo‘unga ko ia ke tali kimoutolu, pea nau tuli kimoutolu ‘o hangē ko e fai ‘a e fanga pī, ‘o te‘ia kimoutolu ‘i Seia, ‘o a‘u ki Hoama."

Fakamaau 1:17

"(17) Pea ō ‘a Siuta mo Simione ko hono tokoua, pea na‘a nau taa‘i ‘a e kau Kēnani na‘e nofo ‘i Sīfati, ‘o nau faka‘auha ia. Pea na‘e fakahingoa ‘a e kolo ko Hoama (ko Faka‘auha)."

2 Kalonikali 15:2

"(2) pea ne hū ki tu‘a ke fakafetaulaki kia ‘Asa, ‘o ne fakatau folofola ki ai, Fanongo mai, ‘Asa, mo Siuta kātoa mo Penisimani: ‘oku kau mo kimoutolu ‘a Sihova lolotonga ‘oku mou kau mo ia; pea kapau te mou kumi ia te ne tuku ke mou ‘ilo; ka ‘o kapau te mou li‘aki ia, te ne li‘aki kimoutolu."

2 Kalonikali 24:20

"(20)Pea ko e Laumālie ‘o e ‘Otua na‘a ne kofu ‘a Sākalaia foha ‘o Sihoiata ko e taula‘eiki; pea ne tu‘u ‘o lea hifo ki he kakai, ‘o pehē, Ko e folofola eni ‘a ‘Elohimi, Ko e hā ‘oku mou laka kehe ai mo e ngaahi tu‘utu‘uni ‘a Sihova, ‘o ta‘ofi ai ho‘omou tu‘umālie? he kuo mou li‘aki ‘a Sihova, pea kuo ne li‘aki kimoutolu."

‘I he taimi na’e ‘ilo ai ‘e ‘Isileli, ‘enau fehalaaki ngalivaleˊ, na’e tupukoso hake pë, ‘a ‘enau teuteu, ke nau foki ki he ‘Otua´. Ka ko e ‘Otuaˊ na’e ‘ikai te Ne veuiki ‘e Ia, ‘enau hü he halaiaˊ mo e fakatömala mo’oni, koe’uhiˊ kuo Ne ‘ilo’i honau ngaahi loto´. Kaekehe, na’a nau toe ‘alu vave pë, ‘i he hala pë ‘o kinautoluˊ. Ko e taimi ‘e ni’ihi, ko e ngaahi ngäue leleiˊ, pë ko e ngaahi kaveinga leleiˊ ‘oku ha’u tömui, ka ke fai ia ‘i he taimi totonu. ‘Oku fiema’u ‘e he ‘Otua´, ke kakato, mo tu’uma’u, ‘a e talangofua´. Kaekehe, fai tötöivi pë, ke nau laka atu kimu’a ki Kenani (V.40), ka ko e ‘Otua,ˊ na’a Ne langilangi’ia pë, ‘i he fakafoki ko eni ‘o ‘enau tuiˊ, ka na’e ‘ikai hano ‘aonga eni ia, kiate kinautolu, koe’uhi,ˊ na’e fai totonu, pea neongo ‘enau fai mälohi´ ke nau ‘alu ki he fonuaˊ, ka ko e fai pë ‘i he’enau fakakaukau fakaetangata. 

Na’e ta’ofi kinautolu ‘e Mosese, pea na’a ne ‘oange kia kinautolu, ‘a e fakatokanga ‘o e angahala´, he kuo nau fai angahala ki he fekau ‘a Sihova´. He ko e talangata’a ki he lao fekauˊ, ko e tukupä ia ki he tautea´. He ko e ‘Eiki´ hotau Fakamaau´, mo e Tokotaha foaki lao´ Ia. Na’e ‘oange ‘e Mosese ‘a e fakatokangaˊ, ka na’e’ ‘ikai ke nau tali, pea mo ‘amanaki ki ai. Ko kinautolu kuo nau mavahe, mei he founga totonu honau fatongiaˊ, ‘oku ‘ikai te nau ‘i he malumalu, ‘o e palomesi ‘a e ‘Otua´, mo ‘Ene malu’i kinautoluˊ, ka ‘oku nau fononga atu, ‘i he tu’utamaki´. ‘Oku fakatu’utamaki, ‘a e fononga ta’e ‘i ai ha ‘amanakiˊ ‘oku nau fononga mo e ‘Otuaˊ. Na’a nau ‘alu hake ki he mo’unga´, kae nofo pë ‘a Mosese, mo e ‘A’ake ‘o e Kovinanite´ ‘i he ‘apitangaˊ. Na’e ‘ikai ke nau falala ki he mälohi ‘o e ‘Otuaˊ, ka ‘i he mafai ‘o kinautolu pë, ‘io, pea na’e taa’i kinautolu ‘e he filiˊ ‘i he funga mo’unga´, na’e ikuna’i ‘e he fili´ ‘a ‘Isileli. Ko e tautea´ kuo kamata, pea ko honau ngaahi ‘anga’anga´, na’e fola ‘i he toafaˊ. Fafale mo e ‘Otua´ ‘ia Kalaisi, ko e founga ia te ke melino ai mo ho kaume’a´, pea ikuna ai ‘a e filiˊ.

Pulelulu 21 Sept, 2016

Nomipa 14:36–38; 13:32; Ekisoto 33:4; 1 Kolinito 10:10; Hepelu 3:17 

Nomipa 14: 36-38

“(36) Pea ko e tu‘unga tangata na‘e fekau atu ‘e Mōsese ke asiasi ‘a e fonua, ‘a ia na‘a nau foki ‘o fakatupu ‘a e lāunga ‘a e fakataha kiate ia, he‘enau fakaongo kovi ‘a e fonua; (37) ‘io, ko e tu‘unga me‘a na‘a nau ‘omi ‘a e ongoongokovi ‘o e fonua, na‘a nau mate fakafokifā ‘i he mahaki ‘i he ‘ao ‘o e ‘Eiki. (38) Ka ko Siosiua ko e foha ‘o Nuni mo Kēlepi ko e foha ‘o Sīfune na‘e mo‘ui; ko kinaua pē ‘i he kakai na‘e ‘alu ke asiasi ‘a e fonua.” 

Nomipa 13:32

"(32) Pea na‘a nau fakaongokovi ki ha‘a ‘Isileli ‘a e fonua na‘a nau asiasi, he‘enau pehē, Ko e fonua na‘a mau ‘alu atu ai hono asiasi ko e fonua ia ‘oku ne keina ‘a e kakai ‘oku nofo ai; pea ko e kakai kotoa na‘a mau mamata ai ko e kakai lalahi."

'Ekisoto 33:4

"(4) Pea ‘i he fanongo ‘a e kakai ki he ongoongo kovi ko ia, na‘a nau fetāngihi, pea na‘e ‘ikai ‘ai ‘e ha taha ‘ene teunga."

1 Kolinito 10:10
"10Pea ‘oua te mou lāunga ‘o hangē ā ko e lāunga ‘a e ni‘ihi ‘o e kakai na, ‘o nau mole ‘i he ngāue ‘a Faka‘auha."

Hepelu 3:17
"17Pea ko hai na‘a ne ‘ita ki ai ‘o fāngofulu ta‘u? ‘ikai ko kinautolu ia na‘e angahala, ‘a ia na‘e mokulu honau ngaahi kupu ‘i he Toafa?"

Mate fakafokifä ‘a e kau asiasi kovi ‘e toko hongofulu´. Na’e fakahaa’i ‘e he ‘Otuaˊ ‘Ene ta’efiemälie ki he kau angahala´, na’a nau fakaangahala’i ‘a ‘Isileli. Na’a nau angahala, ‘i he’enau ‘omai ‘a e lipooti hala ‘o fekau’aki mo e fonua ‘o e Tala’ofaˊ. Na’e hanga ‘e he kau asiasiˊni, ‘o ue’i ‘a e ‘Otua,ˊ mo Hono finangaloˊ, na’a nau fakafofonga’i hala ‘a e lotu´, na’e ohi ki ai kinautolu ‘e he ‘Otua´, ‘o nau fakatupu ‘a e hehema mama’o, ‘i he ‘atamai ‘o e kakai´. Ke nau fakafepaki tonu pë, ki he fokotu’utu’u, mo e mo’oni ‘a e ‘Otuaˊ. Ko kinautolu, ‘oku nau fakafofonga’i ‘a e ngäue ‘a e ‘Otuaˊ, kuo nau ‘omi ‘a e fakafehi’anekina, ‘a e lotomamahi, pea mo e ta’efiemälie, ‘aki ‘enau lipooti kovi, ki he fonua leleiˊ, mo piko’i ‘a e foungatonu, mo mo’oni ‘a e ‘Otuaˊ. Pea ko hono mo’oni ‘o e fai me’a halaˊni, kuo hoko ai ‘a e fakataha kotoa ‘o ‘Isileliˊ, ‘o nau läunga, mo fakafepaki ki he ‘Otua´. Ko e kau taki angahala´, ke nau ‘amanaki ki he houhau ‘a e ‘Otua´, he te Ne ‘eke kiate kinautolu, ‘a e toto ‘o e ngaahi laumälie kuo nau fakahee’i´. Ko e houhau ‘o e ‘Otua´, ‘oku ne fakahaa’i´, ‘oku fakamanavahē, ki he kau angahala kotoa pë. He na’e mate fakafokifä pë, ‘a e kau asiasi ‘e toko 10, fëfë ‘a e kau taki lotu ‘o e ‘ahoˊni?. 

Ko Kelepi mo Siuosiua,ˊ na’a na mo’ui pë kinaua, ko e fakamo’oni mai ia ‘a e ‘Otuaˊ ki he’ena fakamo’oni na’a na fai´. Ko e mate ‘a e kau asiasi ‘e toko 10´ na’e ‘ilo kotoa ki ai ‘a e fakataha ‘o ‘Isileli´, he ko e ‘Otuaˊ ia, mo ‘Ene houhau´, ‘o Ne fakafaikehekehe’i kinautolu, pea mo e toko ua tönunga´, mo talangofua, mo muimui pau ki Hono finangalo´. ‘Oku toe fakamanatu atu, ko e fili ‘o e ngäue ‘a e ‘Otuaˊ, ko e kakanoˊ mo mämani, pea mo e tevoloˊ. Ko e ‘aho pë kuo tau fai ai ‘a e ngäue ‘a e ‘Otua´ mei hotau kakanoˊ, ko e hë ia ‘a e kaveingaˊ, he ko e kakano´, ‘oku ‘afungi mo siokita, pea ‘oku fieongoongoa mo tangi ke tu’u’ana, pea ‘oku fakamafai ia ‘e he tevoloˊ. He ‘oku pehë ‘e he ‘Otua´ “Te u ‘ai ke mo fetaufehi’a’aki ‘a koe (tevolo) mo e fefineˊ pea ko ho hakoˊ mo hono hako´ (Kalaisi) ‘ia (Senesi 3:15). Tu’u ‘ia Kalaisi ma’u pē, neongo ‘a e fakatauvele ‘a e kakano´, mo e māmaniˊ pea te ke hoko ko e Kelepi mo e Siosiua.

Tusite 20 Sept, 2016

Nomipa 14:26-35; 1:45; 13:25; 23:19; 1 Kol 10:5 

Nomipa 14:26-35

“(26) Pea folofola ‘a Sihova kia Mōsese pea kia ‘Ēlone, ‘o pehē, (27) Ko futu ‘eku kātaki ‘a e fakataha kovi ni, ‘a kinautolu na ‘oku lāunga mai kiate au: kuo u ongo‘i ‘a e mumuhu ‘a ha‘a ‘Isileli ‘oku nau fai kiate au. (28) Tala kiate kinautolu ko e folofola ē ‘a Sihova, Tangi ‘eku mo‘ui te u fai kiate kimoutolu ‘o hangē ko ho‘omou lea kuo tau mai ki hoku telinga! (29) ‘E tō homou ngaahi ‘anga‘anga ‘i he toafa ni; ‘io, ko kimoutolu na‘e lau, ‘a kimoutolu kotoa pē na‘e tohi, ‘o kamata meiate ia na‘e uofulu ta‘u ‘o fai hake, ‘a ia kuo mou lāunga kiate au; (30) tangi ‘eku mo‘ui ha‘amou hū ki he fonua, ‘a ia na‘a ku hiki ai hoku nima ke tuku mo‘omou nofo‘anga; ko Kēlepi pē ko e foha ‘o Sīfune, mo Siosiua ko e foha ‘o Nuni. (31) Ka ko ho‘omou tamaiki, ‘a ia na‘a mou pehē ‘e taki pōpula kinautolu, te u fakahū ki ai, pea te nau ‘ilo fonua na‘a mou fakafisi ki ai. (32) Ka ko e me‘a kiate kimoutolu, ‘e tō homou ‘anga‘anga ‘i he toafa ni. (33) Pea ko ho‘omou fānau ‘e hiki holo ‘o hangē ha tauhi sipi ‘i he toafa ni, ‘o fāngofulu ta‘u; pea te nau fuesia ho‘omou fe‘auaki, kae‘oua ke ‘osi‘osingamālie homou ‘anga‘anga ‘i he toafa. (34) ‘E fai ki he lau ‘o e ngaahi ‘aho ‘o ho‘omou asiasi ‘a e fonua, ko e ‘aho ‘e fāngofulu, ‘o lau ‘a e ‘aho takitaha ko e ta‘u: te mou fua ho‘omou kovi ‘o fāngofulu ta‘u, pea te mou ‘ilo kuo u hanga kehe. (35) Ko au Sihova kuo u lea, Ko au ē te u fai ‘a e me‘a ni ki he fakataha kovi ni kātoa, ‘a ia kuo fakatefua mai ke tu‘u kiate au; he ko e toafa ni te nau ‘osi ai, pea te nau pekia ai” 

Nomipa 1:45
"(45) Ko ia ko e lau kātoa ‘o ha‘a ‘Isileli ‘i honau ngaahi ‘ulumotu‘a, kamata mei he uofulu ta‘u ‘o fai hake, ‘a e ‘Isileli kotoa na‘e tu‘u ‘i he tau."

Nomipa 13:25
"(25) Pea na‘a nau foki mei he asiasi ‘o e fonua kuo ‘osi ‘a e fāngofulu‘i ‘aho."

Nomipa 23:19
"(19) ‘Oku ‘ikai ko e tangata ‘a ‘Ela ke loi ia; Pe hako‘i ‘Ātama ke ne fakatomala: Ko e pehē ke ne lea ‘o ‘oua ‘e fai? Pe folofola ‘o ‘ikai fakaai?"

1 Kolinito 10:5
"(5) Ka neongo ia, ka tala‘ehai na‘e hōifua ‘a e ‘Otua ki hanau tokolahi; he na‘e tulaki holo kinautolu ‘i he toafa."

Na’e täpui ‘e he ‘Otuaˊ ‘a e ta’u uofulu ‘o fai hake, ke nau hü ki he Fonua ‘o e Tala’ofaˊ, ko e ola ë, ‘o e ta’etui ke talangofua kia Sihova´, pea te nau mate pë ‘i he toafa´. He na’a nau faka’amua, ‘a e mate ‘i he toafaˊ, pea faka-Emeni mai, ki ai ‘a e ‘Otua´ ia, ki he’enau faka’amu´. Kuo hanga ‘e he’enau angahalaˊ ‘o faka’auha kinautolu, ke hoko ‘enau leaˊ ko honau mate’anga, pea ‘i he mavahe ‘a e Laumälie ‘o e ‘Eiki´, pea nau hoko leva, koe ngaahi fu’u tangata mate. Pea ko e tulimui holo ‘a e tautea ko ‘eniˊ, na’a nau hëhë holo ai pë, ‘i he toafa´, ‘i he ta’u ‘e fängofulu, talu ‘enau ha’u mei ‘Isipite, ki he toki hü ki Kenani. 

Fakatokanga’i ‘a e meesi,ˊ ‘oku tuifio pë, pea mo e tautea ko ‘eniˊ ko e meesi kia Kelepi mo Siosiua, neongo na’e totonu pë, ke na kau ‘i he hë holo ‘i he toafa´, pea mo e toenga ‘o e kakaiˊ. Na’e ma’u ‘e Kelepi ia ‘a e Laumälie kehe, ‘o kehe ia mei he toenga ‘o e kau asiasiˊ, pea ‘i he Laumälie ko ia´, na’a Ne fakakoloa’i ia, ‘o ne lava ai ‘o muimui kakato ki he ‘Eiki´. Kuopau pë ke tau ‘i he ‘alunga, ‘o e talangofua ki he finangalo ‘o e ‘Otuaˊ, pea mo ngäue, ki Hono langilangi´, mo muimui kiate Ia fakalukufua, ‘o ta’e ‘i ai ha mavahe, hangatonu, ‘o ta’e ‘i ai ha malualoi, fiefia, ‘o ta’e ‘i ai ha fakakikihi, pea mo tu’uma’u, ‘o ta’e ‘i ai ha heke holo. Ko e me’a ia ‘oku lau, ko e “muimui kakato” kiate Ia. Pea ko kinautolu, ‘oku nau muimui kakato ki he ‘Otua,ˊ kuopau ke nau ma’u ‘a e Laumälie kehe, mei he laumälie ‘o e mämaniˊ, pea kehe pë ia, mei he laumälie, ‘oku nau ma’u pë ia ‘ekinautolu. Kuopau ke nau ma’u ‘a e Laumälie tatau, mo Kelepi. Ko e Kenani fakalangiˊ, ko e tofi’a ta’engata ia, ‘o kinautolu kotoa pë, ‘oku muimui kakato ki he ‘Eiki´. ‘I he toe lave kia Kelepiˊ ‘i he v.30, ‘oku tu’u ‘a Siosiua mo ia, ‘i he tükunga tatau, mo e langilangi tatau, pea ‘i he ngäue tatau. 

Na’e meesi ‘a e ‘Otuaˊ ma’a ‘enau fänauˊ, ‘i he fo’i angatu’u ko ‘eni´. He na’e palani pē ‘a e ‘Otuaˊ, ke faka’auha ‘enau fänau´, ka ko e ‘Otua´ na’a Ne ‘ai ke ‘oua, te nau ala ki he’enau fänauˊ, ko kinautolu ia, te nau fakakakato, ‘a e kovinanite mo ‘Epalahameˊ. Ko ‘etau kau he hako ‘o ‘Epalahame ‘i he’etau tu’u ta’e halaia ‘ia Kalaisi´ (Kaletia 3:29).

Monite 19 Sept, 2016

Nomipa 14:20 – 25; 32:12 

Nomipa 14:20 – 25

“(20) Pea folofola ‘a Sihova, Kuo u fakamolemole ‘o hangē ko ho‘o lea; (21) kae tangi ‘eku mo‘ui mo e pau ke fonu ‘a māmani kātoa ‘i he lāngilangi ‘o e ‘Eiki! (22) Ko e kau tangata kuo mamata ki hoku lāngilangi, mo e ngaahi me‘a fakaofo na‘a ku fai ‘i ‘Isipite mo e toafa, ka kuo nau ala‘aki mai tātu‘ohongofulu, ‘o ‘ikai te nau tokanga ki hoku le‘o– (23) tangi ‘eku mo‘ui ha‘anau sio ki he fonua na‘a ku fuakava ai ki he‘enau ngaahi kui; ‘io, ‘e ‘ikai mamata ki ai ‘e ha taha ‘iate kinautolu kuo ta‘etoka‘i au: (24) ka ko ‘eku tamaio‘eiki ko Kēlepi, ko e me‘a ‘i he kehe ‘a e laumālie na‘e ‘iate ia, mo ‘ene molomolomuiva‘e mai ‘iate au; ko ia te u fakahū ia ki he fonua na‘a ne ‘alu ki ai, pea ‘e tofi‘a ‘aki ‘e hono hako. (25) Pea ko eni, ko ha‘a ‘Amaleki mo ha‘a Kēnani ‘oku nau nofo ‘i he talalo ko ē: mou foki ā ‘apongipongi, ‘o afe atu ki he toafa ‘i he hala ‘o e Tahi Kulokula.” 

Nomipa 32:12

"ngata pē ‘ia Kēlepi ko e foha ‘o Sīfune ko e ha‘a Kēnasi, mo Siosiua ko e foha ‘o Nuni; koe‘uhi na‘a na molomolomuiva‘e kinaua ‘i he ‘Eiki."

Kuo tali lotu ‘a e ‘Otuaˊ, ki he hufekina, na’e fai ‘e Moseseˊ ‘aki ‘Ene folofola. “Kuo u fakamolemole, ‘o hangë ko ho’o lea”. Ko e ‘Otua fai fakamolemole, ‘a hotau ‘Otua´, hü tötöaki kiate Ia, mo e lotoma’ulalo mo’oni. Ko e kakai ‘Isileliˊ na’a nau ma’u ‘a e mahino lelei, ki he ‘Otuaˊ, ‘i ha toe kakai ‘i mu’a, ‘iate kinautolu. Koe’uhi,ˊ he na’a nau ma’u fakatou’osi, ‘Ene ngaahi laoˊ pea mo Hono lotolotonga fakaesino´. Ko ‘enau fakafisi ko ë, ke muimui ki he ‘Otua,ˊ hili ia hano fakamo’oni’i, ‘oku fai, mo fanongoa ‘Ene folofola´, ‘o hono fakamaau’i kinautolu´, na’e fefeka. Ko e fakautuutu ‘a e faingamälie, ‘oku ne ‘omai ‘a e fakautuutu ‘o e fatongia´, ‘o hangë ko e folofola ‘a Sīsūˊ, “ Pea ko ia kuo foaki ki ai ha me’a lahi, ‘e fiema’u mei ai ha me’a lahi” (Luke 12:48). ‘Oku fëfë ‘a e lahiange hotau fatongia´, ke talangofua, mo tauhi ki he ‘Otuaˊ ‘oku tau ma’u ‘a e Tohitapu katoa´, pea kuo tau ‘ilo ‘a e ‘Alo ‘o e ‘Otuaˊ ko Sīsū Kalaisi, ‘o hulu atu, ke tau talangofua mo tauhi ki ai. Na’e ‘ikai ke fakalahi ‘e he ‘Otuaˊ ‘i He’ene fakahä ‘a e tönounou, tu’o hongofulu ‘a ‘Isileliˊ, ke falala ange, mo talangofua kiate Ia. Pea ko e fo’i tönounou ‘eni ‘e hongofulu. 

1. Nau hala mo ha falala, ‘i he teu kolosi ‘i he Tahi Kulokula (Eki. 14:11, 12)

2. Nau läunga he vai kona ‘o Malaˊ (Ekisoto 15:24)

3. Na’a nau läunga ‘i he toafa ‘o Sini´ (Ekisoto 16:3)

4. Nau tänaki ‘a e mana´ ‘o fu’u lahi, ‘i he ‘inasi faka’ahoˊ (Eki soto16:20)

5. Nau tufi ‘a e manaˊ he Säpate´ (Ekisoto 16:27)

6. Na’a nau läunga he si’i ‘a e vaiˊ ‘i Lefitimi (Eki soto17: 2, 3)

7. Ko ‘enau ngaohi ‘aitoli, ‘aki ‘a e Kafi Koula (Ekisoto 32:7 – 10)

8. Nau läunga ‘i Tapela (Nomipa 11: 1, 2) 

9. Nau läunga ko e fiema’u kiki (Nomipa 11:4)

10. Ko e ‘ikai ke nau falala ki he ‘Otuaˊ, ke nau hü ki he fonua ‘o e tala’ofa´ (Nom 14:1 – 4) 

‘Oku fëfë ‘a kitautolu he ‘ahoˊni, ‘oku tau loto lelei, ki he ngaahi me’a kuo faka’atä ‘e he ‘Otuaˊ ki he’etau fononga ki he Kenani ‘i ‘olunga?. Manatu’i, ko e ‘Otua´ ‘oku pule fakaleveleva´, ‘o fakatatau ki He’ene ‘afio’i ‘a e lelei ma’a Hono kakai´. Tali loto lelei, ‘a e me’a kotoa pē, koe’uhi´ ko e ‘Eiki´. Ko Kelepi, ‘i he’ene tönunga ki he ‘Otua, na’e fakangofua ia, ‘e he ‘Otuaˊ ki Kenani, ‘oku ha mahino ‘eni ‘ia (Siosiua 14:6 – 15) ‘a e ma’u hono tofi’a, ‘i he fonua ‘o e tala’ofa´. Na’e muimui ‘a Kelepi, ki he ‘Otuaˊ ‘aki ‘a e kotoa hono lotoˊ, pea na’e fakapale’i ia, ko ‘ene talangofua´. ‘Oku ke loto kotoa ‘aki, ho’o tukupā, ke talangofua ki he ‘Otua? Fai tōnunga ki he ‘Otuaˊ ‘ia Kalaisi.

Sapate 18 Sept, 2016

Nomipa 14:13–19; ‘Ekisoto 13:21; 15:14; 20:5; 32:11–14; 34:6,9; Saame 106:23 

Nomipa 14:13-19

“(13) Pea fakatau folofola ange ‘e Mōsese ki he ‘Eiki, Pea tā ‘e fanongo ki ai ‘a e kakai ‘Isipite, he na‘a ke ‘omi ‘a e kakai ni mei honau lotolotonga ‘aki ho māfimafi; (14) pea te nau tala ki he nofo he fonua ni. Kuo nau fanongo ko koe, Sihova, ‘oku ‘i he lotolotonga ‘o e kakai ni; tokua ko e femātaaki ho‘o hā, Sihova, kiate kinautolu, pea ko ho ‘Ao ē ‘oku malu ‘aki kinautolu, pea ‘oku ke hā‘ele mu‘omu‘a kiate kinautolu, ‘i ha pou-‘ao, ‘aho, mo e pou-afi, po‘uli. (15) Pea kapau leva te ke tāmate‘i ‘a e kakai ni ‘aki ha fo‘i tā, pea ko e ngaahi kakai kuo fanongo ki ho ongoongo te nau lea, ‘o pehē, (16) Koe‘uhi ā na‘e ‘ikai lava ‘e Sihova ke fakahū ‘a e kakai ki he fonua na‘a ne fuakava ai kiate kinautolu, ko hono ō ia kuo ne tāmate‘i ai kinautolu ‘i he toafa. (17) Ko ia, tauange ā ke kaukaua ‘a e ivi ‘o ‘Ātonai, ‘o hangē ko e folofola na‘a ke fai, ‘o pehē, Ko Sihova Tuai-ki-he-houhau, pea Fonu-‘i-he-kelesi. (18) ‘Oku ne fakamolemole ‘a e kovi mo e talangata‘a, kae ‘ikai ‘aupito te ne faka‘atā ‘a e halaia. ‘Oku ne ‘eke ‘a e kovi ‘a e mātu‘a ki he fānau, ‘o a‘u ki he tolu mo e faa‘i to‘utangata. (19) Fakamolemole mu‘a ‘a e kovi ‘a e kakai ni, ‘o taau mo ho‘o mohu kelesi, pea ke hoa mo ho‘o fa‘a fakamolemole, talu mei ‘Isipite ‘o a‘u mai ki heni.”

'Ekisoto 13:21
"(21) Pea na‘e hā‘ele mu‘omu‘a ‘a Sihova kiate kinautolu, ka ‘aho ‘i ha pou ‘ao ke taki hala, ka po‘uli ‘i ha pou afi ke fakamaama kiate kinautolu; koe‘uhi ke nau fononga ‘aho mo po‘uli."

'Ekisoto 15:14
"(14) Kuo fanongo ‘a e ngaahi kakai–‘oku nau ilifia: Kuo puke ‘i he tete ‘a e nofo Filisitia."

'Ekisoto 20:5
"(5) ‘Oua te ke hū ki ai, pea ‘oua te ke tauhi ki ai, he ko Au Sihova ko ho ‘Otua ko e ‘Otua fua‘a au; ‘oku ou ‘eke ‘a e kovi ‘a e mātu‘a ki he fānau, ‘o a‘u ki he tolu mo e faa‘i to‘utangata, ‘a kinautolu ‘oku fakafili mai;"

'Ekisoto 32:11-14
"(11) Pea fai ‘e Mōsese ke fakamokomoko ki he finangalo ‘o Sihova ko hono ‘Otua, ‘o ne pehē, Ko e hā ‘oku kakaha pehē ai ‘a e tuputāmaki ‘a e ‘Afiona ki ho‘o kakai, ‘a ia na‘a ke taki mai mei ‘Isipite; ‘aki ‘a e ivi lahi mo e nima mālohi! (12) Koe‘uma‘ā ke lea ‘e he kau ‘Isipite, ‘o pehē, Tā ko e mala na‘a ne taki atu ai kinautolu, ke fakapoongi kinautolu ‘i he mo‘unga, pea ke faka‘auha kinautolu mei he funga ‘o e kelekele. ‘Ē, ke lolou mu‘a ‘a e kakaha ‘o ho houhau, pea liliu ‘a e mala ki ho kakai. (13) Manatu kia ‘Epalahame, kia ‘Aisake mo ‘Isileli, ko ho‘o kau tamaio‘eiki, ‘a ia na‘a ke fuakava kiate kinautolu ‘i he ‘Afiona, ‘o ke folofola ki ai, ‘o pehē, Te u fakatokolahi homou hako ke tatau mo e ngaahi fetu‘u ‘o e langi, pea ko e fonua ni kotoa kuo u lea ki ai, te u ‘atu ia ki homau hako, pea te nau tofi‘a ‘aki ‘o ta‘engata. (14) Pea na‘e fakatomala ‘a e ‘Eiki ‘i he mala na‘a ne pehē ke fai ki hono kakai."

'Ekisoto 34:6,9
"(6) ‘Io, na‘e hā‘ele ange ‘a e ‘Eiki ‘i hono ‘ao, ‘o ne folofola, Ko Sihova, ‘a Sihova ‘Otua, ‘Alo‘ofa mo Anga lelei, Tuai ki he Houhau, pea Fonu ‘i he Kelesi mo e Mo‘oni; (9) Pea ne pehē, ‘Ēī, kapau leva kuo u ta‘imālie ‘ofa ‘i ho ‘ao, ke hā‘ele mu‘a ‘a e ‘Afiona ‘i homau lotolotonga; he ko e kakai kia kekeva ia; pea fakamolemolea ‘emau kovi mo ‘emau angahala, pea ke ma‘u ‘a kimautolu mo‘o tofi‘a."

Saame 106:23
"(23) Ko ia na‘a ne lau honau faka‘auha, Ka ne ta‘e‘oua ‘a Mōsese kuo ne filia. ‘Ene tu‘u ‘i he ava ke talia, ‘O fakaheke hono houhau mei he faka'auha"

Ko e hüfia lotoma’ulalo, na’e fai ‘ e Mosese ma’a ‘Isileli´. He kuo hanga ‘e he’enau ngaahi angahalaˊ, ‘o foa’i ‘a e ava fakamate´, ‘i he holisi ko honau malu’i´, pea ko e faka’auhaˊ kuopau ‘e hoko kia kinautolu, he kapau na’e tu’uvaha’a pë, ‘a Mosese ia. Ka ‘i heni,ˊ ko e taipe ia ‘o Kalaisi, ‘i He’ene hüfia, Hono kau fakatangaˊ, pea na’a Ne lotu ma’a kinautolu, neongo ‘enau ngäue’aki Ia, ke ‘omi ha sipinga ‘o ‘Ene puleˊ (Matiu 5:44). ‘Oku talamai ‘e Sīsū kiate kitautolu, ke ‘oua ‘e totongi fetongi ‘a e kovi ‘oku fai mai´. ‘Oku tauhi kitautolu ‘e Sīsū, mei hono fai ‘a e laoˊ ‘aki pë hotau nima´, kae ‘aki ‘a e ‘ofa, mo e lotu, ma’a hotau ngaahi fili´, pea ke tau lava ‘o ikuna’i ‘a e koviˊ ‘aki ‘a e lelei´. 

Ko e kau Falesiˊ, ‘oku nau faitotonu kiate kinautolu ‘oku ‘ofa atu ki ai´, pea ‘ofa maiˊ ke nau ‘ofa ki ai (Levitiko 19:18). Ko Levitiko ia, ke ‘ofa’i hotau kaunga’api´, ‘o hangë ko ‘ete ‘ofa kiate kita´, ka ‘ia (Saame 139:19 – 22, Saame 140:9 – 11) ‘oku ‘uhinga ia, ke nau fehi’a ki honau ngaahi filiˊ. Ka ‘oku pehë ‘e Sīsū ia, ke tau ‘ofa’i hotau ngaahi filiˊ, kapau ke ‘ofa’i hotau ngaahi filiˊ, mo fai lelei kiate kinautolu, ‘oku tau fakahaa’i, ko Sīsū ‘oku ‘Eiki ‘i he’etau mo’ui´. ‘Oku malava pë ‘eni, ‘iate kinautolu, kuo nau foaki kakato kinautolu, ki he ‘Otua´, he ko Ia tokotaha pë, te Ne lava ‘o fakahaofi ‘a e kakai´, mei he siokita fakanatula´. Kuopau ke tau falala ki he Laumälie Ma’oni’oni´, ke Ne tokoni’i kitautolu, ke tau fakahaa’i ‘a e ‘ofaˊ, kiate kinautolu, ‘oku ‘ikai fai ha ongo’i ‘ofa ki ai´. Ko ia ‘a e Mo’ui Fo’ouˊ, ko e mo’ui pë ia ‘oku finangalo ‘a e ‘Otuaˊ ke mo’ui ‘aki ‘e Hono kakai´. ‘Oku ‘ikai ko e mo’ui, ‘oku tau feinga’i ‘aki hotau ivi, mo mafai, ka ko e ‘Otuaˊ ‘iate kitautolu, ‘i Hono Laumälie Ma’oni’oni´, tu’unga ‘i he’etau tui kia Kalaisi´. 

Pea tau ma’u leva ‘a e me’a’ofa fungani ko ia´, ke Ne ‘omi ‘a e mo’ui fo’ou ko ia´, ‘oku ‘ikai ma’u ia ‘e māmani, ke tau ‘ofa’i ‘aki ‘a hotau ngaahi filiˊ, pea mo e kakai kotoa pē, ‘a ē ‘oku nau faka’amua, ke nau mamata mai, ‘i he mo’ui ‘ofa ‘a e ‘Otua´. Ko ia, fai ‘a e mo’ui ‘a e ‘Otuaˊ ‘i ho’o tu’u ‘ia Kalaisi´.

Tokonaki 17 Sept, 2016

Nomipa 14:11,12; ‘Eki 32:1; Teut 9:23; Hep 3:8 

Nomipa 14:11,12

“(11) Pea folofola ‘a Sihova kia Mōsese, ‘E tuku ‘afē ‘a e ta‘etoka‘i au ‘e he kakai ni? Ko futu mo e ‘ikai te nau tui kiate au, neongo e ngaahi fu‘u mana kuo u fai ‘i honau lotolotonga? (12) Ka u taa‘i kinautolu ‘aki ha mahaki faka‘auha, ‘o hifo mei honau tu‘unga; ka u ngaohi koe ko e kakai lahi mo mālohi ‘iate kinautolu.” 

'Ekisoto 32:1
"(1) PEA ‘i he vakai ‘e he kakai ‘oku fakatotoka ‘e Mōsese ‘ene ‘alu hifo mei he mo‘unga, na‘a nau fakataha kia ‘Ēlone, ‘o nau pehē kiate ia, Tu‘u, ‘o ngaohi mai hatau ‘otua   ke takimu‘a kiate kitautolu; he ko e me‘a ki he siana ni ko Mōsese, ‘a ia na‘a ne ‘omi kitautolu mei ‘Isipite, ‘oku ‘ikai te tau ‘ilo pe ko e hā kuo hoko kiate ia."

Teutalonome 9:23
"(23) Pea ‘i he fekau atu kimoutolu ‘e Sihova mei Kētesi-panea, he‘ene, pehē, Mou ‘alu hake ‘o ma‘u ‘a e fonua kuo u foaki kiate kimoutolu; ka na‘a mou angatu‘u ki he folofola tonu ‘a Sihova ko homou ‘Otua, pea na‘e ‘ikai te mou tui kiate ia, pea na‘e ‘ikai te mou fakaongo ki hono le‘o."

Hepelu 3:8
"(8) ‘Oua na‘a fakafefeka homou loto; ‘O hangē ko ia ne fai ‘i Fakahouhau, ‘O tatau mo e ‘aho ‘o ‘Ahi‘ahi ‘i he Toafa:"

Ko e me’a ‘e 2 felave’i mo ‘Isileli ne fakahaa’i he ‘Otuaˊ kia Mosese´. 

1. Ko e angahala ‘a e kakaiˊ. ‘Oku nau langa’i Au, pëa ‘i hono faka’uhingaˊ, ‘oku nau teke’i Au kitu’a, mo ta’etoka’i Au. He’ikai ke nau tui mai kiate Au. Ko ‘enau ta’etui, kuo hoko ai ‘a e ‘ahoˊni, ko e ‘aho fakalangakë ‘i he toafaˊ (Hepelu 3:8). Ko e ta’efalala ki he ‘Otua´, ‘i Hono ivi´, mo ‘Ene palomesiˊ, kuo hoko ia ko e fakatupukë lahi. Pea ko e takele ia, ‘o e ngaahi fakalangakë lahi. Ko e ta’etui´, ko e angahala lahi (1 Sione 5:10) ko e aka ia ‘o e angahala´. (Loma 3:12). 
2. Ko ‘enau hokohoko atu he fai angahala´, ko e hā hono lölöa ‘enau fai peheeˊ? ‘Oku tauhi pë ,angahala, ‘i he fakalangakeeˊ, ko e lölöaange ‘enau fai pehee,ˊ ko e lahi ange ai pë ia, ‘a e ta’efakahoifua kiate Ia. Pea ko e fakalahi ange ‘enau angahala´, ‘i he’enau felave’i mo e ‘Otua´. Ko e kakaiˊni, ko e kakai angakehe, mo e kakai fakahähä. Ko e ofi ange ha taha ki he ‘Otuaˊ ‘i he hingoa pë, mo e fiehä, pea ko ‘ene lahiˊ ‘oku Ne valoki’i ‘enau ngaahi angahala´, kae tautefito, ki he’enau ta’etui´. Ko e lahi ange me’a, kuo fai he ‘Otuaˊ ma’atautolu´, ko e lahi ange ia, ‘o e mamahi ki Hono finangaloˊ kapau ‘oku tau ta’efalala ki Ai. 

Na’e fakahaa’i ‘e he ‘Otuaˊ kia Mosese, ‘a e tautea, kuo paasi ‘i He’ene fakamaau´, ke fai kiate kinautolu´. Te Ne hanga ‘o fakangata kotoa kinautolu, ‘aki ‘Ene taa’i kinautolu, ‘aki ‘a e mahaki faka’auha, ke tamate’i kotoa honau hingoa´, mo e matakali, pea he’ikai ha toe faingata’a, mo kinautolu. ‘Oku nau faka’amu ke nau mate, pea ke nau mate, pea he’ikai ha aka, pë va’a, ‘e toe meiate kinautolu. Ko e fänau angatu’uˊ, ko honau taau pë ia, ko e ta’e ‘i ai hanau tofi’a. Kapau ko ia, ko e fehu’iˊ, ko e hā ha me’a ‘e hoko, ki he kovinanite ‘a e ‘Otuaˊ mo ‘Epalahame? Ko e tali ‘eni, ‘e fakakakato, mo fakahoko ia, ‘i he fämili ‘o Mosese´, he ‘oku pehë ‘e he ‘Otuaˊ “ Kau ngaohi koe, ko e kakai lahi, mo mälohi ‘iate kinautolu”. Kāinga Mo’ui Fo’ou, fakatokanga’i, ‘a e me’a ‘oku fehi’a taha ai ‘a e ‘Otua´, ko e faiangahala´, mo hono hokohoko atu´. Manatu’i, kuo fakama’a kotoa kitautolu, ‘i he ta’ata’a ‘o Sīsū Kalaisi´, ‘i he’etau tui kiate Iaˊ, pea ke tau tauhi mā’oni’oni, kiate Ia ‘i loto, mo tu’a.